Als leerkracht van groep 8 vond ik gesprekken over wat er in de wereld gebeurt en hoe kinderen dit ervaren het mooist. De school stond in een wijk met kinderen uit alle lagen van de samenleving. Later kwamen er nog enkele Koerdische vluchtelingen bij. Diversiteit zat. Vaak begonnen we de dag met een gesprek: wat houd je bezig, wat heb je gezien op het journaal, wat heb je gehoord en meegemaakt. We lazen Kidsweek, de SamSam, keken het TV-weekjournaal, we gingen naar het Anne Frankhuis en bezochten het homo-monument dat daar om de hoek ligt. Er kwam van alles langs. Van grote wereldse problemen tot kleine zorgen en verdriet; we haalden hun wereld naar binnen. Ik ben die kinderen zo dankbaar voor deze momenten.
Maar stond dat, waar we aandacht aan schonken, in een leerlijn? Hadden we een beschreven doel? Een rooster? Ging ik na een goed gesprek na of alle kinderen het wel begrepen hadden? Tuurlijk niet. De gesprekken, video’s, pittige discussies kwamen als ze kwamen.
Eerst voelde ik me schuldig dat ik hier zoveel tijd aan besteedde. Het was toch geen les? Soms ging zelf een deel van de rekentijd eraan. Bij navraag bij collega’s bleek dat iedereen dit zo deed. Henk, toch een beetje mijn leermeester, zei dat deze gesprekken juist de goede lessen waren. Als ik al dat andere maar niet uit het oog verloor. Ik herinner mij het gesprek over de dood van Meindert Tjoelker. En gesprekken in de klas rond de vlucht van de Koerdische meisjes uit mijn klas. Van burgerschap en burgerschapsonderwijs had ik als jonge leerkracht nog nooit gehoord. Voor mijn gevoel deed ik wat goed was.
En toen werd burgerschap een kernvak; getoetst door de inspectie. Nu moeten we vooral aandacht besteden aan het verantwoorden met een visie, plannen, documenten, leerlijnen, doelen en bewijzen dat we die doelen halen. Een doel had ik echt wel, wat denk je? En ook een visie. Reken maar dat die kinderen thuiskwamen met ‘bewijzen’ waar we het over hebben gehad. Dat was burgerschap!
Helaas is nu het vertrouwen in de leerkracht weg. Burgerschap moet beschreven, gedocumenteerd en gecontroleerd worden. Tal van scholen en besturen krijgen een tik op de vingers van de inspectie. Terwijl ik ervan overtuigd ben dat het overgrote deel van alle leerkrachten dit het belangrijkste van hun opdracht vinden. Reken maar. En nu? weg goede gesprek, welkom documenten. Burgerschap kun je niet meten, je moet het merken. Burgerschap gaat ook over vertrouwen. Toch?
Deze column van Mark van der Pol is eerder verschenen op de website van JSW